GENEL BİLGİLER
TARİHÇE
Ziraat Fakültelerindeki klasik agronomi dallarının dışında kalan Ziraat Mühendisliği mesleği, ilk olarak, Yirminci Yüzyılın başında (1907), Amerikan Ziraat Mühendisleri Birliği (ASAE)’nin oluşumu ile resmileştirilmiştir. Ekonomik baskılar, düşük öğrenci kayıtları ve yenilenebilir enerji kaynakları, endüstriyel materyaller ve doğal kaynakların yönetimine yönelik toplumun gereksinimleri karşısında, ABD’deki çoğu Ziraat Mühendisliği Bölümleri, geleneksel ziraat mühendisliği programlarına biyolojik mühendisliğin farklı bileşenlerini de dahil etmek zorunda kalmışlardır.
Daha geniş-tabanlı bir Biyosistem/Biyolojik Mühendislik disiplini geliştirmek amacıyla, 1966’da, ASAE içerisinde bir Biyosistem Mühendisliği komitesi kurulmuştur. ABD genelinde, 1980’lerin sonlarında, birkaç Ziraat Mühendisliği Bölümü, müfredatını ve programını Biyosistem/Biyolojik Mühendislik yönünde değiştirmiş ve bölüm ve/veya akademik program adlarında “Biyosistem/Biyolojik Mühendislik” ya da onun değişik çeşitlerini kullanmışlardır.
ABD’de, 1995’e kadar, 49 akademik bölümün 30’dan fazlası, içinde Biyosistem/Biyolojik Mühendislik ya da onun bazı çeşitlerini içerecek biçimde bölüm adlarında değişiklik yapmıştır. ASAE adını, 2005’te, resmen “Amerikan Ziraat ve Biyolojik Mühendisler Birliği” (ASABE)’ne dönüştürmüştür.
ABD’de, “Biyo”-türü programların sayısı, 1997’de ilk defa, ziraat mühendisliği programlarının sayısını aşmıştır. “Biyo”nun ziraat mühendisliği adlarının yerini alması 1987’deki %4 iken, bu oran 2002’lerde %85’lere yükselmiştir. ABD’deki tüm bu programların (yaklaşık 45 program) ortak yönü, “Mühendislik ve Teknoloji Akreditasyon Kurulu” (ABET)’undan akredite olmaları ve ABET kriterlerine göre mühendislik eğitimlerini sürdürmeleridir.
Avrupa’da, son yıllarda yükseköğrenim alanında görülen değişikliklere paralel olarak, bu disipline yönelik bazı yenilikler göze çarpmaktadır. Almanya’da, Federal Tarımsal Araştırma Merkezi (FAL)’nin içerisinde yer alan “Teknoloji ve Biyosistem Mühendisliği Enstitüsü” halen Lisansüstü düzeyde eğitim vermektedir. Ayrıca, Hamburg Teknik Üniversitesi’ne bağlı, Lisansüstü eğitim vermekte olan “Biyoproses ve Biyosistem Mühendisliği Enstitüsü” bulunmaktadır. İrlanda’da, Dublin Üniversite Koleji’nin Ziraat ve Gıda Mühendisliği’ndeki diploma programı, önemli ölçüde gözden geçirilerek yeni ders programı ile 2004’te Biyosistem Mühendisliğine dönüştürülmüştür. Belçika’da, Katolik Üniversitesi (KU) Biyosistem Mühendisliği Fakültesi Biyosistem Bölümü altında Biyosistem Mühendisliği Programında Master (Yüksek Lisans) derecesi verilmektedir. Yine Belçika’da, Ghent Üniversitesi Biyolojik Bilimler Mühendisliği Fakültesine bağlı Biyosistem Mühendisliği Bölümü’nde Lisansüstü eğitimi verilmektedir.
Avrupa’da, eğitim kurumlarının yanısıra, bazı meslek kuruluşlarında yapılan değişiklikler de göze çarpmaktadır. Avrupa Ziraat Mühendisleri Birliği, resmi dergisinin adını “Ziraat Mühendisliği Araştırma Dergisi”den “Biyosistem Mühendisliği”ne dönüştürmüştür. Belçika Liege’de 1930’da kurulan “Uluslararası Ziraat Mühendisliği Komisyonu” (CIGR)’nun adı 2008 yılından itibaren “Uluslararası Ziraat ve Biyosistem Mühendisliği Komisyonu” olarak değiştirilmiştir.
Türkiye’de, 1953 yılında, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi altında, uluslararası anlamda tarımda mühendislikle doğrudan ilgili olan “Tarım Makinaları Bölümü” kurulmuştur. Ankara’da 1970’de Ziraat Fakültesi altında diğer bir mühendislik bölümü olan “Kültürteknik Bölümü” kurulmuş ve bu bölümün adı 1991’de “Tarımsal Yapılar ve Sulama”ya dönüştürülmüştür. Kısa bir süre içinde de olsa, 1980’e kadar Erzurum’da Atatürk Üniversitesi’nde makine ve kültürteknik konularını içine alan “Kültürteknik ve Makine Bölümü” eğitimini sürdürmüştür. Bu üniversitede Ziraat Fakültesi, kuruluş aşamasında Nebraska Eyalet Üniversitesi’ni model aldığı için anılan üniversiteye benzer bir ziraat mühendisliği programı oluşturmuş, ancak adını ziraat mühendisliği değil, 1980’e kadar “Kültürteknik ve Makina” olarak sürdürmüştür. Daha sonra, 1999’da, bölümlerin desteği ile programlar biçiminde eğitime başlanmış ve Tarım Makinaları ile Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümleri “Tarım Teknolojileri” programı altında kendi adları ile alt programlar biçiminde eğitimlerine devam etmişlerdir. Bu uygulamanın üzerinden fazla bir süre geçmeden tekrar bir değişiklik yapılmış ve tüm ziraat fakülteleri “Ziraat Mühendisliği” adıyla tek programa indirilmiş, tüm bölümler yine kendi adları ile bu program altında alt programlar biçiminde eğitimlerini sürdürmüştür. Alınan yeni bir kararla, 2009 yılında, tekrar eskiden olduğu gibi, bölüm bazında eğitime başlanmıştır.
Dünya’daki gelişmelere paralel olarak, önce “Tarımsal Mekanizasyon Kurulu”, 2000 yılında Bursa’da 2. Eğitim Çalıştayı’nda, ABD ve AB ülkelerinde değişik isimler altında ziraat ve benzer mühendislik eğitimleri yapıldığını, bunlardan en uygun olanın “Biyosistem Mühendisliği” olduğunu, konularının ise Tarım Makinaları ile Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümlerinin konularını içerdiğini ve bu nedenle her iki bölümün içerisinde yer alacağı ve uluslararası düzeyde akredite olabilecek bir “Biyosistem Mühendisliği” programının açılması gerektiğine karar vermiştir. Daha sonra, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölüm Başkanları 2007’de Ankara’da yaptıkları toplantıda, “Ülkemizde Ziraat Fakültelerinin yeniden yapılandırılması çalışmaları kapsamında Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümünün Tarım Makinaları Bölümü ile birlikte “Biyosistem Mühendisliği” Lisans Programı açabileceği yönünde karar almışlardır. Bu tarihi kararlardan sonra Uludağ Üniversitesi başta olmak üzere Kahramanmaraş Sütçü İmam, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitelerinin ilgili bölümleri 2009 yılında “Biyosistem Mühendisliği Bölümü”nü kurmuşlar ve öğrenci almaya başlamışlardır. Daha sonra, Namık Kemal, Yüzüncü Yıl, Adnan Menderes, Nevşehir, Adıyaman, Iğdır, Erciyes, Eskişehir Osman Gazi, Düzce ve Bozok Üniversiteleri aynı bölümü kurmuşlardır.
Biyosistem Mühendisliği Bölümü; “Arazi ve Su Kaynakları”, “Tarımsal Enerji Sistemleri”, “Tarımsal Makine Sistemleri” ve “Tarımsal Yapılar” Anabilim Dalları olmak üzere toplam 4 anabilim dalı ile kurulmuştur.
BİYOSİSTEM MÜHENDİSLİĞİ
Biyosistem Mühendisliği; bir mühendislik bilimi olup, temelde bitkisel ve hayvansal biyolojik sistemlerin doğal olan fizyolojik, fiziksel, kimyasal, biyokimyasal tepkisini tamamlaması ve sistemlerin faydalı son ürünlerinin elde edilmesi, iyileştirilmesi için sistem ortamlarının algılanması, değiştirilmesi ve kontrolü için mühendisliğe ve biyolojiye ait bilimsel prensiplerin uygulandığı bir bilim dalıdır. Doğal kaynakları ve çevre kalitesini koruyarak, gıda, yem, lif ve yakıt temini için biyolojik malzemelerin üretimi, kullanımı ve işlenmesi; makine sistemlerinin tasarımı ve üretimi; arazi ve su kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi; enerjinin etkin kullanımı ve tarımsal yapılar ile ilgili problemleri çözmek için temel bilimler ile mühendislik ilkelerini öğrenmesini hedeflemektedir. Bunun yanı sıra, Biyosistem Mühendisliği Bölümü, biyolojik materyallerin üretimi, işlenmesi veya gıda imalatı konularına yeni mühendislik teknolojilerinin uygulanmasında karşılaşılacak temel problemleri ve gelişmeleri imalat sektörü ile birlikte sahiplenerek, bilimsel ve teknik çözümler üretmek, Ar-Ge projeleri hazırlamak ve sonuçlarını uygulamaya aktararak ülkemizde bu konulardaki bilgi ve teknoloji ithalini azaltmaya yönelik araştırmalar yürütmektedir. Toprak ve atmosfer içinde yaşayan bitki ve hayvanlar arasındaki karmaşık ilişkileri ve bulundukları sistemleri (yapı, makine, enerji, su) kapsar. İlişkilerin bir parametresini ve/veya öğesini değiştirmek hem istenen hem de istenmeyen sonuçlar doğurabilir. İstenmeyen sonucu en aza indirgerken, isteneni arttırmak biyosistem mühendisliğinin temel amacıdır. Bununla birlikte tarımsal, biyolojik, çevre vb. alanlarda sorumluluk bilinci ile etkin olarak çalışabilecek, kendine güvenen kaliteli mühendisler yetiştirmeyi amaçlamaktadır.
Değerler
Biyosistem Mühendisliği alanında toplumsal odaklı, eğitim-öğretim ve araştırmaya önem veren, verimli, çevre odaklı, uğraş alanı içerisindeki tüm kesimlere memnuniyet odaklı, çağdaş, kaliteli, yenilikçi, dinamik, sürekli kendini geliştiren, katılımcı, yol gösterici, paylaşımcı, şeffaf-eşitlikçi-adil-güvenilir, lider ve saygın değerlere önem vermektedir.
Amaç ve Hedefler
Biyosistem Mühendisliği Bölümü, çalışma alanı ile ilgili konularda çağdaş ve uygulamaya yönelik bilgi ile donatılmış, araştırma ve sorun çözme yeteneği gelişmiş, çevresine önderlik yapabilecek yapıda kültürel birikime ve iletişim becerisine sahip bireyler yetiştirmeyi, nitelikli eğitim vermeyi, araştırma ve uygulama işlevlerini yürüterek topluma hizmet yükümlülüğünü yerine getirmeyi, ülkenin gelişimi için bilgiye ulaşmayı ve bilgi yaymayı görev edinmiştir.
Biyosistem Mühendisliği Bölümünün hedefleri;
1. Mezunların, programdan elde etmiş oldukları sağlam altyapıyı kullanarak, mesleki kariyerlerini Biyosistem Mühendisliği ya da ilgili alanlarda ulusal veya uluslararası seviyede sürdürüyor olması,
2. Mezunların mesleklerini toplumun gereksinimlerini karşılayacak biçimde kamu veya özel sektörde başarı ile sürdürüyor olması,
3. Mezunların Biyosistem Mühendisliği ya da diğer çeşitli alanlarda mesleki gelişimleri süresince kendilerini geliştiren mühendisler olması,
4. Mezunların kaliteyi göz ardı etmeksizin sağlam etik ve mesleki sorumluluk sahibi olmasıdır.
BİYOSİSTEM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Biyosistem Mühendisliği Bölümü Anabilim Dalları
Anabilim Dalları (uzmanlık alanları), Dünya’daki bazı uygulamalarda biraz daha fazla olsa bile, ülkemizdeki mevcut koşullar ve daha önce var olan benzer çalışma konuları dikkate alınarak, dört ana başlık altında toplanmıştır:
Bölüm Fiziki ve Teknik Altyapı
Bölüm, Ziraat Fakültesi dersliklerini, bilgisayar laboratuvarını ve toplantı salonlarını kullanmaktadır. Ayrıca bölümün kendisine ait beş adet laboratuvar, bir adet teknik resim atölyesi bulunmaktadır. Laboratuvarlarda ve atölyede bölüm çalışma alanlarına ilişkin birçok ölçüm cihazları, deney setleri, alet ve ekipman mevcuttur.
Biyosistem Mühendisliği bölümünde 8 Profesör, 2 Doçent, 3 Dr. Öğr. Üyesi ve 3 Araştırma görevlisi ve 1 Öğr. Gör. oluşan toplam 17 öğretim elemanı görev yapmakta olup, bölümümüz 2009-2010 Eğitim-Öğretim yılından itibaren öğrenci kabul etmektedir.
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü’nde Tarımda makine sistemleri, Tarımda enerji sistemleri, Arazi ve su kaynakları ve Tarımsal yapılar olmak üzere dört anabilim dalı vardır. Öğretim Planı çağdaş Biyosistem Mühendisliğinin temellerini vermek üzere tasarlanmıştır. Birinci yıl dersleri farklı bilgi düzeyine sahip öğrencileri aynı bilgi seviyesine getirmek için temel bilimler (fizik, matematik, biyoloji, kimya, bilgisayar) ve temel mühendislik derslerini içerir. İkinci, üçüncü ve dördüncü yıllarda sunulan zorunlu ve seçmeli dersler ise temel mühendislik dersleri, sosyal ve kültürel içerikli dersler, ziraat ve biyosistem mühendisliği alan derslerinden oluşmaktadır. Öğrenciler 6. yarıyılların sonunda 45 iş günü yaz stajı yapmaktadırlar. Dördüncü yılda alınan Mezuniyet Çalışması, Araştırma ve Geliştirmeye yönelik bir başlangıç olmakta ve bir tez olarak sunulmaktadır.
Misyonumuz (Özgörev)
Biyosistem Mühendisliği alanında ülkemizin ve bölgemizin gereksinimleri doğrultusunda, dünyadaki gelişmeleri göz önüne alarak ve katma değeri yüksek araştırmalar yaparak teknolojiler geliştirmek, kaliteli eğitim-öğretim hizmeti sunmak, alanında donanımlı, çağdaş, yaratıcı, girişimci, özgüvenli Biyosistem Mühendisleri yetiştirmektir. Bununla birlikte tarımsal üretimin gelişmesi için mühendislik prensiplerini ve tekniklerini uygulayabilen mühendisler yetiştirmek, ulusal ve uluslararası düzeyde Biyosistem Mühendisliği alanlarında mühendislik hizmeti sağlamaktır.
Vizyonumuz (Özgörüş)
Biyosistem Mühendisliği alanında özgün bilgi ve teknoloji üreten, dünyada saygın, ülkemizde öncü bir bölüm olmak. Bununla birlikte Biyosistem Mühendisliği konularındaki bilimsel gelişmeleri takip eden, ulusal ve uluslararası düzeyde bilgi üreten ve bu bilgiyi aktarabilen, toplumsal gereksinimlere cevap verebilen mühendisler yetiştiren lider bir kurum olmaktır.
Biyosistem Mühendisleri Hangi Konularda Çalışır?
İnşaat Mühendisliği, Makine Mühendisliği, Elektrik Mühendisliği, Hidroloji Mühendisliği ve Harita Mühendisliğinin tarımsal amaçlı uygulamalarında çalışır.
Tarımsal Yapılar Anabilim Dalı Mezunları, tarımsal amaçlı her türlü inşaat projesinin projelendirilmesinde çalışır (Ahır, Ağıl, Kümes, Depo, Silo, Sera).
Arazi ve Su Kaynakları Anabilim Dalı Mezunları, tarımsal üretimin gerçekleştirilmesi için gerekli her türlü alt yapı projelerinin hazırlanmasında görev alırlar (Sulama, Drenaj, Arazi Tesviyesi, Arazi Toplulaştırması ve Toprak Koruma projeleri).
Tarım Makinaları Anabilim Dalı Mezunları, her türlü tarımsal amaçlı tarım alet ve makinalarının projelendirilmesi ve üretiminde görev alırlar (Traktör, pulluk, sulama sistemleri vb.)
Tarımsal Enerji Anabilim Dalı Mezunları, tarımsal amaçlı kullanılacak her türlü sistemlerin projelendirilmesinde ve enerjinin üretilmesi projelerinin hazırlanmasında çalışırlar.
İş Olanakları
4 yıllık lisans eğitimini tamamlamış bir biyosistem mühendisi aşağıdaki yetkilere sahip olarak çalışabilecektir.
- Tarım ve gıda ürünlerinin üretiminden tüketimine kadar olan süreçler için gerekli makine ve tesislerin tasarımı, projelenmesi, yapımı ve işletilmesi
- Biyosistemlerde üretim amacıyla kullanılan her türlü yapı, barınak ve tesisin projelenmesi, yapımı ve işletilmesi
- Biyosistemlerle ilgili kaynakların korunması ve geliştirilmesi prensiplerinin göz ardı etmeden, sürdürülebilir tarım ve gıda üretiminin gerçekleştirilmesi
- Her türlü tarımsal ürün ve bunlardan elde edilen gıdaların üretimi, dağılımı, depolanması ve pazarlanması süreçlerinin yürütülmesi ve denetlenmesi
- Sulama sistemlerinin projelendirilmesi ve uygulanması,
- Arazi ve su kaynakları kalite izleme ve değerlendirmesi,
- Biyosistemlerle ilgili güç ve enerji kaynaklarının kullanımı ve korunması,
- Sürdürülebilir tarımsal üretimin gerçekleştirilmesi,
Biyosistem mühendisleri kendi kuracakları mühendislik büro ve firmalar başta olmak üzere aşağıdaki özel ve kamu kuruluşlarında çalışabilmektedirler;
- Sulama-Drenaj Müteahhitlik Firmalarında
- Tarım Makineleri Müteahhitlik Kuruluşlarında
- Kamu kuruluşlarında (İl Özel İdareleri, DSİ, Tarım ve Köyişleri ile Çevre ve Orman Bakanlıkları, Belediyeler vb.),
- Üniversitelerde öğretim elemanı olarak,
- Tarım Makineleri Sanayiinde,
- Traktör Sanayiinde
- Tarımsal Danışmanlık Kuruluşlarında
- Tarıma Dayalı Kooperatiflerde
- Kamu ve Özel Bankalarda
- Mühendislik ve Danışmanlık Bürolarında
- Arazi Toplulaştırması Müteahhitlik Firmalarında
- Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde
- Tarımsal Yapılarla İlgili Müteahhitlik Firmalarında
- Tarıma Dayalı Uluslararası Şirketlerde
- Hayvancılığa Dayalı Makine Sanayiinde
- Gıda Makineleri Sanayiinde
- Tarımsal İşletmelerde Tarım Makinelerine Dayalı Mekanizasyon Uygulamalarında
Biyosistem Mühendisliği Tanıtımı